Współwystępowanie ADHD i spektrum autyzmu - co warto wiedzieć?

Choć większość objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) i zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) różnią się od siebie, ich współwystępowanie jest coraz częściej opisywane w badaniach. Symptomy ADHD dotyczą głównie nieustępującej nadaktywności lub impulsywności, co wpływa na trudności z koncentracją uwagi, natomiast ASD charakteryzuje się wyzwaniami w komunikacji i interakcji społecznej oraz obecnością ograniczonych i powtarzalnych zachowań, zainteresowań i aktywności (Radziłłowicz, 2022). Istnieją jednak obszary, w których trudności typowe dla obu tych zaburzeń neurorozwojowych nakładają się na siebie (Carta et al., 2020).

Dlaczego ASD i ADHD mogą występować jednocześnie?

Badania wskazują, że od 30% do nawet 70% osób z autyzmem spełnia również kryteria diagnostyczne ADHD i jest to najczęściej współwystępujące zaburzenie z ASD (Czechowski, 2025). ADHD oraz ASD mają wspólnie około 50–72% czynników genetycznych, co jest najprawdopodobniejszym wyjaśnieniem ich częstego współwystępowania u tej samej osoby (van Steijn et al., 2012). Występowanie ADHD u rodzica może predyktować objawy ASD u dziecka, co sugeruje częściowy efekt dziedziczenia i możliwe nakładanie się czynników ryzyka (van Steijn et al., 2012).

Zgodnie z literaturą występują również podobieństwa w profilach neuropsychologicznych u dzieci z ADHD i ASD. Wspólne deficyty – takie jak problemy z uwagą, impulsywność, nadaktywność, trudności w rozumieniu emocji oraz w funkcjonowaniu społecznym i regulacji emocji – sugerują nakładające się podłoże neurobiologiczne, które może prowadzić do jednoczesnego występowania objawów obu zaburzeń (Leitner, 2014).

Diagnoza

Diagnoza spektrum autyzmu ma charakter wyłącznie kliniczny. Nie istnieje żadne badanie biologiczne, które mogłoby jednoznacznie potwierdzić lub wykluczyć autyzm. Proces diagnostyczny jest złożony, wieloetapowy i powinien być prowadzony prze wyspecjalizowanych psychologów, pedagogów lub logopedów (Czechowski, 2025). W przypadku dzieci, kompleksowa ocena diagnostyczna wymaga połączenia dwóch narzędzi: standaryzowanej obserwacji zachowania dziecka (ADOS-2, ACIA) oraz ustrukturyzowanego wywiadu z rodzicami lub głównymi opiekunami (np. ADI-R). U dorosłych stosuje się te same narzędzia, natomiast są one dostosowane do wieku i poziomu rozwoju mowy.

W diagnostyce ADHD u dorosłych stosuje się wywiad DIVA-5, który obejmuje pytania dotyczące funkcjonowania pacjenta w różnych obszarach życia: pracy lub szkoły, relacji z bliskimi, kontaktów społecznych, czasu wolnego i hobby oraz samooceny. Pytania uwzględniają także okres dzieciństwa. U dzieci wykorzystuje się test Conners 3, dostępny w trzech wersjach: samoopisowej, dla rodzica i dla nauczyciela. Dodatkowo podczas wizyt diagnostycznych specjalista obserwuje zachowanie dziecka. 

Obecnie DSM-5 umożliwia równoczesne rozpoznanie ADHD i ASD (Rong et al.., 2021). Wymaga to rzetelnej diagnozy, która obejmuje zarówno ocenę psychiatryczną, jak i psychologiczną.

Wsparcie i strategie radzenia sobie

Cechy ADHD i ASD nie zanikają wraz z dojrzewaniem i przeważnie utrzymują się po osiągnięciu dorosłości. Celem terapii jest zmniejszenie trudności i poprawa jakości życia poprzez rozwój strategii kompensacyjnych w codziennym i zawodowym funkcjonowaniu (Szaniawska, 2010).

Takim osobom można pomóc na wiele różnych sposobów:

• Psychoedukacja – zrozumienie, że trudności wynikają z ADHD lub ASD, pomaga w nauce umiejętności społecznych oraz w radzeniu sobie z codziennymi wyzwaniami, które mają osoby ze spektrum.

• Psychoedukacja dla rodzica – pomaga zrozumieć, czym jest ASD i ADHD i jakie wyzwania mogą napotkać ich dzieci. Rodzice uczą się rozpoznawać objawy i reagować na trudne zachowania dziecka.

• Leczenie farmakologiczne – leki na receptę, które wspomagają koncentrację i regulację impulsywności.

• Terapia poznawczo-behawioralna - odkrywanie mocnych stron, uczenie się radzenia sobie z objawami w różnych sytuacjach życia codziennego i zawodowego, wprowadzanie struktury dnia, planowanie czasu, korzystanie z praktycznych komunikatów (Szaniawska, 2010).

Podsumowując - dlaczego świadomość współwystępowania jest ważna?

Coraz więcej badań wskazuje, że współwystępowanie objawów ADHD może nasilać negatywne skutki ASD – opóźniać diagnozę, zwiększać liczbę współwystępujących zaburzeń, pogarszać funkcjonowanie społeczne, poznawcze i adaptacyjne, co będzie przyczyną większego obciążenia rodzin i systemów opieki (Rong et al., 2021). Dzieci z taką kombinacją zaburzeń często wykazują lęk przed sytuacjami społecznymi lub lęk antycypacyjny (Radziłłowicz, 2022). Dlatego tak ważne jest wczesne wykrycie i leczenie współwystępujących obu tych zaburzeń. Może to poprawić jakość życia zarówno pacjenta, jak i jego członków rodziny oraz ułatwić skuteczną terapię.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, zapraszamy do rozmowy:

58 501 2790 | 798 510 985
info@centrum-aura.pl
Umów się na konsultację przez Znany Lekarz